Eindelijk! De eindexamens zitten erop en daarmee is voor veel leerlingen een einde gekomen aan een lange periode van inspanning. Vandaag begint de week van de Mentale Gezondheid en dit is een goed moment om het met elkaar te hebben over de impact van onder andere stress en prestatiedruk op het mentale welzijn van jongeren.
Deze stress en prestatiedruk komen namelijk niet uit de lucht vallen, maar zijn een symptoom van de manier waarop we ons onderwijs hebben ingericht. Het mentale welbevinden van jongeren daalt al jaren en kent meer oorzaken dan ‘alleen’ prestatiedruk. Oorzaken waar we met elkaar over in gesprek moeten gaan in plaats van alleen de symptomen te bestrijden.
Op dit moment is het toetsbeleid op veel scholen erop gericht om de schriftelijke kennis van leerlingen op één moment te toetsen in plaats van hun ontwikkeling in kennis en vaardigheden in de loop van het jaar.
De focus ligt op cijfers in plaats van op het leerproces. Deze cijfers geven leerlingen veel stress. Het zou mooi zijn als er door docenten samen met de leerlingen wordt gezocht naar de beste inrichting van het toetsbeleid en ontwikkelmogelijkheden van de leerling. Het LAKS pleit voor toetsbeleid waarin rekening wordt gehouden met de mentale gezondheid van (eindexamen)leerlingen.
Een stap in de goede richting zou formatieve evaluatie kunnen zijn. Daarbij draait het in plaats van om een cijfer om feedback op het leerproces. Een voordeel daarvan is dat de docent dienst didactische aanpak kan aanpakken en de leerling kan diens leerwijze aanpakken.
De daling van het leerlingenwelzijn in Nederland is niet alleen te wijten aan toets- en prestatiedruk; het is een bredere maatschappelijke ontwikkeling. Het LAKS vindt daarom dat er juist ook preventief aandacht moet zijn voor mentale gezondheid. Als het gaat om fysieke gezondheid hebben leerlingen vrijwel iedere week lichamelijke opvoeding, maar wat betreft mentale gezondheid valt er bij veel scholen een proactieve houding te bespeuren.
Volgens het LAKS kan dit niet langer en heeft het onderwijs -net zoals bij fysieke gezondheid- een preventieve of tenminste een voorbereidende taak als het gaat om de mentale gezondheid. In de klas moet aandacht zijn voor mentale weerbaarheid en de manier waarop je om kan gaan met problemen die in je leven spelen. Op deze manier wordt de klas ook een plek om ervaringen uit te wisselen en tips te geven. Leerlingen ervaren zo dat ze er niet alleen voor staan en dat het bespreken van mentale issues normaal en goed is.
Dit gaat volgens het LAKS hand in hand met een duidelijk zichtbaar vertrouwensnetwerk. Wettelijk zijn scholen verplicht om een vertrouwensnetwerk te hebben, maar vaak is het voor leerlingen niet duidelijk wie de vertrouwenspersonen zijn, laat staan hoe ze met deze personen in contact kunnen komen. Voor de mentale gezondheid van leerlingen is het hebben van een vertrouwelijke gesprekspartner en een luisterend oor nu juist zo essentieel. Het helpt jongeren enorm als er iemand is die met je mee kan denken en eventueel kan doorverwijzen naar de juiste instanties.
Kort gezegd is onze oproep: houd rekening met de mentale gezondheid van leerlingen, niet alleen in toetsingsbeleid, maar überhaupt in de hele onderwijsmachine. De school kan zeker een belangrijke rol spelen voor leerlingen maar vanzelfsprekend vereist dit initiatief, daadkracht en bereidheid van alle stakeholders zoals docenten, teamleiders en schoolleiding. De scholen kunnen in ieder geval beginnen met;
- Een formatieve toets in plaats van een summatieve
- Het inzichtelijk maken van het vertrouwensnetwerk in de school samen met de leerlingenraad
- Tijdens mentor gesprekken ook naar het mentaal welzijn van leerlingen vragen.
Relatief eenvoudige Implementaties van deze soort zijn al een grote stap in de juiste richting. Graag dragen wij daar als LAKS een steentje aan bij en hopen we scholen aan te zetten om actief aan de slag te gaan En net zoals bij lichamelijke opvoeding een proactieve houding in te nemen.
Vanuit LAKS hebben we ook hulpmiddelen beschikbaar die docenten en leerlingen kunnen ondersteunen bij het bespreken van mentale gezondheid op school.