In het bestuursjaar 2019-2020 is het LAKS een nieuw project gestart: het in kaart brengen van de prestatiedruk bij Nederlandse middelbare scholieren. In bestuursjaar 2020-2021 zijn vervolgens grote stappen gezet om dit probleem breder onder de aandacht te brengen. Hieronder lees je wat het LAKS tot nu toe heeft gedaan en welke plannen er nog liggen voor het komende jaar.

Prestatiedruk, wat is dat?

Prestatiedruk betekent dat je een druk ervaart om te moeten presteren. Dit is niet altijd negatief: soms kan het je helpen om ergens mee aan de slag te gaan of om je toetsweek goed door te komen. Op die manier helpt prestatiedruk je om jezelf te motiveren. Prestatiedruk wordt wel een probleem als je de druk de hele tijd ervaart en niet alleen tijdelijk tijdens een toetsweek of project. Er zijn helaas veel leerlingen die constant druk ervaren om te moeten presteren en dan wordt prestatiedruk dus een probleem. Daar wil LAKS iets aan doen! 

Verkennend onderzoek naar prestatiedruk

De eerste stap die LAKS heeft gezet om te prestatiedruk in het Nederlandse onderwijs te verminderen, is het doen van een verkennend onderzoek. Samen met onderzoeksbureau Onetwentyone is het LAKS in bestuursjaar 2019-2020 langs drie scholen geweest om interviews met leerlingen te doen over dit onderwerp. Door dit verkennende onderzoek kon het LAKS goed in kaart brengen hoe prestatiedruk wordt ervaren door leerlingen en welke factoren daarin een rol spelen. In bestuursjaar 2020-2021 is er bovendien nog een groepsgesprek geweest over Corona-effecten op prestatiedruk.

Het blijkt dat leerlingen overal prestatiedruk kunnen ervaren, bijvoorbeeld ook bij hun bijbaantje of op de sportclub. Maar de leerlingen ervaren prestatiedruk het sterkst en het vaakst op school. Dit komt waarschijnlijk doordat leerlingen het idee hebben dat hun succes op school erg bepalend is voor hun (succes in de) toekomst.

School kan dus voor veel prestatiedruk zorgen bij leerlingen. Dat komt grotendeels door de nadruk op cijfers en toetsen, de hoeveelheid huiswerk, door leerlingenvolgsystemen zoals Magister waarin ouders alles kunnen zien, en onrealistische verwachtingen en demotiverende resultaten. Als de druk te hoog wordt, kunnen leerlingen bovendien in een stress-cyclus terecht komen: door de hoge druk kunnen leerlingen slecht slapen, daardoor presteren ze minder goed en daardoor wordt de druk nog hoger.

Gelukkig biedt het onderwijs ook factoren die de druk kunnen verlagen, zoals: leerlingen helpen om een doel en visie te hebben, helpen om realistische verwachtingen te scheppen, helpen plannen en door erkenning te geven aan leerlingen. Bovendien helpt het als er een gemotiveerde sfeer hangt in de klas.

Als je meer wil lezen over de uitkomsten van het verkennende onderzoek, check dan het onderzoeksrapport.

Gesprekken in het onderwijsveld en een nieuw onderzoek

Met het rapport in de hand heeft het LAKS bij het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap aangedrongen om een grootschaliger onderzoek naar prestatiedruk in het voortgezet onderwijs te doen. Dit onderzoek is inmiddels afgerond en het LAKS heeft het eindrapport in september ontvangen. Hierin zijn veel zaken naar voren gekomen die het LAKS verwachtte, zoals: de toetscultuur speelt een rol in de prestatiedruk, betere LOB zou prestatiedruk kunnen verminderen, en het uitstellen van de selectie kan helpen om druk te verminderen. Daarnaast zijn er in het eindrapport een aantal beleidsopties verkend, die nu verder gaan worden uitgewerkt door het ministerie. Zodra het ministerie het eindrapport heeft gepubliceerd, wordt het hier ook geplaatst zodat je de resultaten zelf kunt nalezen. 

Ondertussen zit het LAKS zelf ook niet stil. Er zijn links gelegd tussen de ervaren prestatiedruk en de overspannen toetscultuur. Daarover schreef het LAKS recent een opiniestuk voor de onderwijsblog van NRC.

Vervolgplannen

Het bestuur 2021-2022 gaat uiteraard verder met het aankaarten van prestatiedruk, zeker in combinatie met toetscultuur. Nieuwe ontwikkelingen worden hier gedeeld.